Í starfi mínu sem lögmaður hef ég komist að raun um að í landinu hafa starfandi embættismenn í stjórnarráðinu og ýmsum öðrum stofnunum ríkisins miklu meiri völd en stjórnskipun okkar gerir ráð fyrir. Með sanni má segja að þessi hópur sé eins konar ríki í ríkinu. Fjölmörg dæmi eru um að þeir hreinlega stjórni í bága við vilja og fyrirmæli yfirmanna sinna, sem eru auðvitað ráðherrarnir sjálfir. Margir ráðherrar virðast hreinlega óttast þetta heimaríka fólk og láta því undan því, þegar taka þarf ákvarðanir eða hrinda þegar teknum ákvörðunum í framkvæmd.
Jafnframt hafa margir á orði að stjórnun á embættismönnum sé einatt lítil sem engin. Ef þeir sinni ekki störfum sínum séu þeir ekki reknir, eins og almennt tíðkast í rekstri fyrirtækja, heldur komið þægilega fyrir og einhver annar ráðinn til að sinna hinum nauðsynlegu verkefnum. Í lögum hefur réttarstöðu embættismanna verið komið fyrir með þeim hætti að nær ógerlegt er að losna við þá þó að þeir vinni ekki vinnuna sína.
Það er löngu tímabært að stjórnmálamenn í landinu taki höndum saman um að hrinda ólögmætu ofurvaldi embættismanna. Okkar lýðræðislega stjórnskipun gerir ráð fyrir að pólitískir ráðherrar stjórni í ráðuneytum. Þeir sækja umboð sitt til þjóðarinnar og bera ábyrgð gagnvart henni á meðferð valds síns. Það hlýtur að vera sameiginlegt áhugamál þeirra, hvar í flokkum sem þeir standa, að koma fram umbótum á þessu þýðingarmikla sviði. Þær myndu leiða til skýrari ábyrgðar og verulegrar lækkunar á kostnaði við að halda úti embættismannakerfi, sem að hluta sinnir ekki störfum sínum á forsvaranlegan hátt og þarf ekki að bera ábyrgð á verkum sínum. Almenningur myndi hrópa húrra fyrir stjórnmálamönnum sem sýndu áræði og samstöðu sín í milli um að bæta úr þessu ástandi.
Ég leyfi mér því að skora á forystumenn í stjórnmálum að taka nú höndum saman um umbætur með lagasetningu á þessu málasviði. Þær myndu snerta hagsmuni þeirra allra. Þeir gætu því sett til hliðar hanaslaginn milli flokkanna, þegar þeir tækju höndum saman um að sinna þessu verðuga verkefni.
Jón Steinar Gunnlaugsson lögmaður